Ν. Α. Μπορμπιλάς
Φυσικός, Δρ. Ε.Μ.Π.
Σχολικός Σύμβουλος

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η αξιολόγηση των μαθητών είναι αναπόσπαστο μέρος της διδακτικής διαδικασίας. Έχει σκοπό να προσδιορίσει το βαθμό επίτευξης των διδακτικών στόχων της, όπως αυτοί καθορίζονται από τα ισχύοντα αναλυτικά προγράμματα των αντίστοιχων μαθημάτων.

Τα ισχύοντα Προεδρικά Διατάγματα που διέπουν την αξιολόγηση των μαθητών είναι:
• του Γυμνασίου (Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 409/22 Δεκεμβρίου 1994)του Επαγγελματικού Λυκείου (Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 71/24 Απριλίου 2007)
• του Γενικού Λυκείου (Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 60/30 Μαρτίου 2006 και ΠΔ 105/2006)
• του Επαγγελματικού Λυκείου (Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 71/24 Απριλίου 2007)
• της Επαγγελματικής Σχολής (Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμόν 51/8 Μαΐου 2008)
Η αξιολόγηση οφείλει να συνδυάζει ποικίλες μορφές και τεχνικές για να επιτύχει αφενός:
• έγκυρη,
• αξιόπιστη,
• αντικειμενική και
• αδιάβλητη αποτίμηση
των γνώσεων, της κριτικής ικανότητας και των δεξιοτήτων των μαθητών
και αφετέρου:
• να συμβάλει στην αυτογνωσία και
• στην αντικειμενική πληροφόρησή τους για το επίπεδο μάθησης και τις ικανότητές
τους.
Παράλληλα, οφείλει να πληροφορεί τον εκπαιδευτικό για τα αποτελέσματα του έργου του και να ανατροφοδοτεί τη διδακτική πράξη, με στόχο τη συνεχή βελτίωση και την αύξηση της αποτελεσματικότητάς της. Επίσης, υπηρετεί την ενημέρωση των γονέων για την πρόοδο των μαθητών.
Τέλος, η αξιολόγηση του μαθητή (και όχι μόνο!) λογοδοτεί στο κοινωνικό σύνολο για:
• την αποδοτικότητα του εκπαιδευτικού συστήματος και
• την διαχείριση του δημόσιου χρήματος.
Στο πλαίσιο αυτό ο μαθητής αξιολογείται από:
i. Τη συμμετοχή του στην καθημερινή διδακτική - μαθησιακή διαδικασία εντός της τάξης.
ii. Την επιμέλεια και το ενδιαφέρον του για το συγκεκριμένο μάθημα χωρίς επηρεασμό από την επιμέλεια (ή μη) ή την επίδοσή του (ή μη) σε παρεμφερές (της ίδιας ειδικότητας) ή όχι μάθημα.
iii. Τα αποτελέσματα της επίδοσής του στις ενδιάμεσες γραπτές δοκιμασίες (κατά τα δύο τετράμηνα του διδακτικού έτους στο ΓΕ.Λ. και στο ΕΠΑ.Λ., κατά τα τρία τρίμηνα του διδακτικού έτους στο Γυμνάσιο) και στις εξετάσεις στο τέλος του διδακτικού
έτους.
iv. Τις συνθετικές - δημιουργικές εργασίες που εκτελεί στο σπίτι ή στη Σχολική Μονάδα.
v. Τη συμμετοχή του και τη συνολική δραστηριότητά του μέσα στη Σχολική Μονάδα
και
vi. Από τον ατομικό του φάκελο (επιδόσεων και δραστηριοτήτων) όπου αυτός τηρείται.

ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΡΟΠΟΥ ΠΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
Η προφορική αξιολόγηση των μαθητών πρέπει να πραγματοποιείται πάντοτε υπό το κλίμα:
• ψυχικής ηρεμίας του αξιολογητή καθηγητή και του αξιολογούμενου μαθητή,
• αλληλοσεβασμού,
• συναίνεσης και
• αποδοχής.

Συλλογική ή σε ομάδας προφορική αξιολόγηση
Η συλλογική ή σε ομάδες προφορική αξιολόγηση των μαθητών οφείλει να πραγματοποιείται στην έναρξη κάθε διδακτικής ώρας για την ενότητα που διδάχθηκε την προηγούμενη διδακτική ώρα.
• Οι μαθητές γνωρίζουν πάντα ότι πρέπει να έχουν τα τετράδιά τους ανοιχτά στο ξεκίνημα του μαθήματος και να εμφανίζουν την κατ οίκον εργασία τους (απαντήσεις σε ερωτήματα θεωρίας, ασκήσεων ή προβλημάτων). Ο καθηγητής περνά από όλα τα
θρανία και με “διαγώνια ματιά” ελέγχει τον αριθμό και την ποιότητα των απαντημένων θεμάτων. Επιλέγει κάποια τετράδια για λεπτομερέστερο έλεγχο, αλλά όχι πάντα των ίδιων μαθητών. Επαινεί δημοσίως το με επιμέλεια καλογραμμένο τετράδιο (όχι το μαθητή) δείχνοντάς το διά ανατάσεως στους υπόλοιπους μαθητές. Συμβουλεύει για βελτιστοποίηση των τετραδίων, εφόσον χρειάζεται. Οι μαθητές εθίζονται στον έλεγχο. Η χρονική διάρκεια της διαδικασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το πεντάλεπτο.
• Ακολουθούν απλές ερωτήσεις θεωρίας της ενότητας που διδάχθηκε την προηγούμενη φορά προς το σύνολο των μαθητών. Δέχεται τις απαντήσεις όχι πάντα των ίδιων μαθητών και προφανώς όχι πάντα των ιδιαίτερα ικανών. Ενθαρρύνει χωρίς να
απογοητεύει τους ερωτώμενους μαθητές, για να βρεθεί έστω και με αργά βήματα η ορθή και πλήρης απάντηση την οποία στο τέλος επαναλαμβάνει ο ίδιος με απόλυτη επιστημονική ακρίβεια. Οι μαθητές εθίζονται στον έλεγχο. Η χρονική διάρκεια της
διαδικασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το πεντάλεπτο.

Συλλογική ή σε ομάδες προφορική αξιολόγηση των μαθητών μπορεί να πραγματοποιείται και στο τέλος της διδακτικής ώρας για την ενότητα που διδάχθηκε. Οι μαθητές εθίζονται στον έλεγχο. Η χρονική διάρκεια της διαδικασίας δεν πρέπει να υπερβαίνει το δίλεπτο.
Ατομική προφορική αξιολόγηση
Η ατομική προφορική αξιολόγηση των μαθητών αποτελεί τη δυσκολότερη παιδαγωγικά μορφή αξιολόγησης. Ο αξιολογητής καθηγητής, εφόσον κρίνει απαραίτητη αυτού του είδους την αξιολόγηση, οφείλει με υψηλό αίσθημα ευθύνης και ευαισθησία να
λαμβάνει υπόψη του:
• τις τοπικές κοινωνικές συνθήκες,
• τις σχολικές συνθήκες,
• τη χρονική συγκυρία,
• τον αριθμό των μαθητών και
• την ομοιογένεια της τάξης.
Συνήθως πραγματοποιείται στην έναρξη κάθε διδακτικής ώρας και μόνο για την ενότητα που διδάχθηκε την προηγούμενη διδακτική ώρα και μάλιστα εντός της ίδιας εβδομάδας (εξαιρούνται τα μονόωρα μαθήματα) ή το πολύ της προηγούμενης. Καλό είναι να αποφεύγεται την πρώτη ημέρα συνάντησης μετά από τις πολυήμερες διακοπές των Χριστουγέννων ή του Πάσχα, έστω και εάν ακόμη υπάρχει έγκαιρη προειδοποίηση. Οι συνηθέστερες μορφές ατομικής προφορικής αξιολόγησης αλλά όχι οι μοναδικές είναι:
• Παλαιότερη μορφή ατομικής προφορικής αξιολόγησης, ήθελε τους μαθητές στο πίνακα κατά δυάδες ή τριάδες ή ακόμη και τετράδες, με καθαρά αλφαβητική ονομαστική σειρά ή τυχαία! Υποβάλλονταν ίδιες ερωτήσεις ή παρόμοιες με διαδοχική σειρά. Ο αξιολογητής καθηγητής δεν επιβεβαίωνε την ορθότητα των απαντήσεων. Με τη μορφή αυτή “αξιολογούνταν (!;)” αρκετοί μαθητές. Η μέθοδος είχε ελάχιστη αξιοπιστία, προκαλούσε στους μαθητές άγχος, ανασφάλεια και απέχθεια προς το μάθημα και γιατί όχι μερικές φορές και προς τον αξιολογητή καθηγητή. Απλώς με το πέρασμα των χρόνων προκαλούσε γέλιο ή θυμηδία στους συνεστιαζόμενους αποφοιτήσαντες παλαιούς συμμαθητές. Σήμερα θεωρείται αντιπαιδαγωγική και έχει εγκαταλειφθεί.
• Διαφορετική μορφή ατομικής προφορικής αξιολόγησης θέλει τον αξιολογητή καθηγητή να έχει προετοιμάσει τον ημερήσιο ονομαστικό κατάλογο αξιολόγησης εν αγνοία των μαθητών. Καλεί στον πίνακα ονομαστικά ένα ένα τον κάθε μαθητή, ο οποίος προσκομίζει και το τετράδιο εργασιών (ερωταπαντήσεων θεωρίας, ασκήσεων, προβλημάτων κλπ) του μαθήματος (Φυσικής, Χημείας, Γεωγραφίας, Βιολογίας, Τεχνολογίας, Αστρονομίας, κ.λπ.). Ο μαθητής απαντά σε απλές ερωτήσεις θεωρίας ή καλείται να επιλύσει στον πίνακα άσκηση ή πρόβλημα που τους είχε δοθεί ως κατ’ οίκον εργασία. Τον ενθαρρύνει και αν χρειαστεί τον βοηθά ο ίδιος επιτηρώντας τον. Οι υπόλοιποι μαθητές παρακολουθούν τη διαδικασία, άλλοι ανακουφισμένοι που δεν εξετάζονται αυτοί στον πίνακα και άλλοι αγχωμένοι, γιατί υπολογίζουν πως έρχεται η σειρά τους. Το κλίμα που δημιουργείται δεν είναι και το πιο οικείο. Θεωρείται αμφιλεγόμενης παιδαγωγικής, ωστόσο ακολουθείται και σήμερα, αφού υπάρχουν
καθηγητές που υποστηρίζουν ότι με αυτόν τον τρόπο οι μαθητές είναι αναγκασμένοι να μην αδιαφορούν αλλά να “είναι εν εγρηγόρσει” και να μελετούν σε καθημερινή βάση.
• Μια πιο σύγχρονη μορφή ατομικής προφορικής αξιολόγησης θέλει τους αξιολογούμενους μαθητές στις θέσεις τους. Ο αξιολογητής καθηγητής θέτει ερωτήματα και καλεί οικειοθελώς τους μαθητές να απαντήσουν. Έτσι αξιολογεί σε καθημερινή βάση συγκεκριμένους μαθητές. Στη συνέχεια καλεί και πάλι οικειοθελώς τους μαθητές να επιλύσουν στον πίνακα με τη βοήθειά του δοθείσα άσκηση ή πρόβλημα από την κατ’ οίκον εργασία τους. Το κλίμα που δημιουργείται είναι αρκούντως οικείο. Θεωρείται σύγχρονης παιδαγωγικής και ακολουθείται πλέον από αρκετούς καθηγητές.
• Τέλος αναφέρεται η με προειδοποίηση ατομική προφορική αξιολόγηση. Ο αξιολογητής καθηγητής ενημερώνει λίγες ημέρες νωρίτερα συγκεκριμένους μαθητές για την επικείμενη αξιολόγησή τους έτσι ώστε να είναι προετοιμασμένοι σε μια ευρύτερη ενότητα. Την ακολουθούν καθηγητές που επιδιώκουν βελτιστοποίηση σχέσεων και κλίματος με τους μαθητές. Δεν την αποδέχεται το σύνολο της εκπαιδευτικής κοινότητας. Είναι αμφιλεγόμενης παιδαγωγικής.

ΓΡΑΠΤΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΜΑΘΗΤΩΝ
Η γραπτή αξιολόγηση των μαθητών πρέπει να προγραμματίζεται εγκαίρως από τον αξιολογητή καθηγητή και αφού έχουν ακολουθηθεί πλήρως οι ισχύοντες Νόμοι, τα Προεδρικά Διατάγματα, οι Υπουργικές Αποφάσεις και οι διευκρινιστικές Εγκύκλιοι. Η ενημέρωση του Διευθυντή ή του νομίμου αντικαταστάτη του για την επικείμενη γραπτή αξιολόγηση τμήματος (ή τάξης) διευκολύνει την ομαλή λειτουργία της Σχολικής Μονάδας στην οποία οπωσδήποτε πρέπει να υπάρχει και να ενημερώνεται έγκαιρα και έγκυρα το Ετήσιο Ημερολόγιο Γραπτής Αξιολόγησης. Οι μορφές γραπτής αξιολόγησης είναι:

Διαγνωστική αξιολόγηση των μαθητών ΓΕ.Λ. (Π.Δ. 60/2006, Άρθρο 6) και ΕΠΑ.Λ. (Π.Δ. 71/2007, Άρθρο 5)

1. Στην αρχή του σχολικού έτους και μέσα στις δύο πρώτες εβδομάδες από την έναρξη των μαθημάτων διεξάγονται υποχρεωτικά στην Α΄ τάξη διαγνωστικές δοκιμασίες στα μαθήματα Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραμματεία (όχι για τα ΕΠΑ.Λ.), Νεοελληνική Γλώσσα, Νεοελληνική Λογοτεχνία, Άλγεβρα, Γεωμετρία, Φυσική, Χημεία και Ξένες Γλώσσες. Στις επόμενες τάξεις οι διαγνωστικές δοκιμασίες είναι προαιρετικές και διεξάγονται κατά την κρίση των εκπαιδευτικών στα μαθήματα στα οποία θεωρούνται απ’ αυτούς αναγκαίες.

2. Σκοπός των διαγνωστικών δοκιμασιών είναι:
α) Να βοηθήσουν τους εκπαιδευτικούς να προσδιορίσουν το επίπεδο στο οποίο βρίσκονται οι μαθητές τους, ώστε ανάλογα να προσαρμόσουν τη διδασκαλία τους. β) Να διερευνήσουν αν οι μαθητές τους διαθέτουν τις προαπαιτούμενες γνώσεις και δεξιότητες σε σχέση με την ύλη που θα διδαχθούν στην τάξη αυτή, να επισημάνουν τις ελλείψεις τους και να σχεδιάσουν ωρολόγιο πρόγραμμα (ώρες διδασκαλίας και διδασκόμενα μαθήματα), για την πρόσθετη διδακτική τους στήριξη, το οποίο εισηγούνται στο Σύλλογο Διδασκόντων, ο οποίος και αποφασίζει.

3. Οι διαγνωστικές δοκιμασίες συνδυάζουν ερωτήσεις διαφόρων τύπων, που διατυπώνονται από τους διδάσκοντες, σύμφωνα και με τις βασικές οδηγίες που συντάσσει για κάθε μάθημα το Π.Ι.

4. Οι διαγνωστικές δοκιμασίες διεξάγονται με ευθύνη των διδασκόντων, σε συνεργασία με το Διευθυντή της Σχολικής Μονάδας, σε μία διδακτική ώρα, χωρίς προειδοποίηση των μαθητών και για όλα τα τμήματα της ίδιας τάξης.

5. Οι διαγνωστικές δοκιμασίες δεν λαμβάνονται υπόψη στην αξιολόγηση της επίδοσης του μαθητή.

6. Για την επίδοση των μαθητών στις διαγνωστικές δοκιμασίες ενημερώνονται οι γονείς των μαθητών κατά τις επισκέψεις τους στο σχολείο.

7. Στην αρχή του σχολικού έτους γίνεται με ευθύνη των Διευθυντών των Γενικών Λυκείων ενημέρωση των μαθητών και των γονέων τους για το σκοπό και το ρόλο της διαγνωστικής αξιολόγησης. Απαιτείται η εκ των προτέρων ενημέρωση του Ετήσιου Ημερολόγιου Γραπτής Αξιολόγησης. Για τους μαθητές των ΕΠΑ.Σ. και Γυμνασίων η διαγνωστική αξιολόγηση είναι παιδαγωγικά ωφέλιμη και εφικτή (Γλώσσα και Μαθηματικά) αλλά όχι υποχρεωτική.

Ολιγόλεπτες Γραπτές Δοκιμασίες
Ολιγόλεπτες Γραπτές Δοκιμασίες πραγματοποιούνται σε κάθε τύπο Σ.Μ. Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης (όχι μόνο στα ΓΕ.Λ. – Π.Δ. 60/2006, Άρθρο 7). Είναι διάρκειας 5 έως 15 λεπτών, αποτελούν εναλλακτικό τρόπο εξέτασης των μαθητών στο μάθημα της ημέρας και συμπληρώνουν την αξιολόγηση μέσω προφορικών διαδικασιών. Γίνονται χωρίς προειδοποίηση των μαθητών με τη μορφή σύντομων, ποικίλων και κατάλληλων ερωτήσεων, οι οποίες διατυπώνονται από τον διδάσκοντα με βάση τα σχετικά
παραδείγματα που περιέχονται στα σχολικά βιβλία και σύμφωνα με τις οδηγίες του Π.Ι. Ο αριθμός των ολιγόλεπτων γραπτών δοκιμασιών ανά μάθημα και τετράμηνο (ή τρίμηνο) αφήνεται στην κρίση του διδάσκοντος. Συνιστάται να μη διεξάγονται περισσότερες από δύο (2) ολιγόλεπτες γραπτές δοκιμασίες κατά τη διάρκεια του ημερησίου διδακτικού προγράμματος και οπωσδήποτε όχι περισσότερες από πέντε (5) κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου διδακτικού προγράμματος για το ίδιο τμήμα. Να δίνεται προτεραιότητα στα μονόωρα μαθήματα. Για να αποφεύγεται η δυνατότητα αντιγραφής συνηθίζεται τα θέματα να δίνονται σε τουλάχιστον δύο διαφορετικές ομάδες (Α΄ και Β΄). Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει τα θέματα των δύο ομάδων να είναι οπωσδήποτε ισοδύναμης δυσκολίας. Δεν απαιτείται ενημέρωση του Ημερολόγιου Γραπτής Αξιολόγησης αλλά να πραγματοποιούνται πάντα σε συνεργασία με τον Διευθυντή της Σχολικής Μονάδας.

Ωριαία Γραπτή Δοκιμασία

Για τα Γυμνάσια (Π.Δ. 409/1994)
Οι ωριαίες γραπτές δοκιμασίες γίνονται χωρίς προειδοποίηση, μία σε κάθε μάθημα, κατά τη διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων και καλύπτουν την ύλη ευρύτερης διδακτικής ενότητας, υπό τον όρο ότι προηγήθηκε στο προηγούμενο μάθημα η σχετική ανακεφαλαίωση. Δεν πρέπει να διεξάγονται περισσότερες από μια (1) ωριαία γραπτή δοκιμασία κατά τη διάρκεια του ημερησίου διδακτικού προγράμματος και οπωσδήποτε όχι περισσότερες από τρεις (3) κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου διδακτικού προγράμματος για το ίδιο τμήμα. Να δίνεται προτεραιότητα στα μονόωρα μαθήματα. Για να αποφεύγεται η δυνατότητα αντιγραφής συνηθίζεται τα θέματα να δίνονται σε τουλάχιστον δύο διαφορετικές ομάδες (Α΄ και Β΄). Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει τα θέματα των δύο ομάδων να είναι οπωσδήποτε ισοδύναμης δυσκολίας. Απαιτείται η εκ των προτέρων ενημέρωση του Ετήσιου Ημερολόγιου Γραπτής Αξιολόγησης.

Για τα ΓΕ.Λ. (Π.Δ. 60/2006, Άρθρο 7) και τα ΕΠΑ.Λ. (Π.Δ. 71/2007, Άρθρο 6)
Κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους πραγματοποιείται μία (1) μόνο ωριαία γραπτή δοκιμασία, στο Α΄ Τετράμηνο η οποία καλύπτει περιορισμένης έκτασης ενότητα και γίνεται ύστερα από βραχείας διάρκειας προειδοποίηση των μαθητών. Δεν πρέπει να διεξάγονται περισσότερες από μια (1) ωριαία γραπτή δοκιμασία κατά τη διάρκεια του ημερησίου διδακτικού προγράμματος και οπωσδήποτε όχι περισσότερες από τρεις (3) κατά τη διάρκεια του εβδομαδιαίου διδακτικού προγράμματος για το ίδιο τμήμα. Ιδιαίτερη φροντίδα πρέπει να λαμβάνεται ώστε να αποφεύγεται η συσσώρευση ωριαίων γραπτών δοκιμασιών τις τελευταίες εβδομάδες του πρώτου τετραμήνου. Το πρόβλημα επιδεινώνεται εξ αιτίας της συνήθους διακοπής της εκπαιδευτικής διαδικασίας λόγω της παγκόσμιας πρωτοτυπίας καταλήψεων κτιρίων Σχολικών Μονάδων. Για να αποφεύγεται η δυνατότητα αντιγραφής συνηθίζεται τα θέματα να δίνονται σε τουλάχιστον δύο διαφορετικές ομάδες (Α΄ και Β΄). Στην περίπτωση αυτή θα πρέπει τα θέματα των δύο ομάδων να είναι οπωσδήποτε ισοδύναμης δυσκολίας. Ως προς τη μορφή τους, οι γραπτές αυτές δοκιμασίες μπορεί να συνδυάζουν ταυτόχρονα διαφορετικού τύπου ερωτήσεις (ανάπτυξης, σύντομης απάντησης, κλειστές ή
αντικειμενικού τύπου, πολλαπλών επιλογών κτλ.) και διαφορετικού επιπέδου δυσκολίας, με τις οποίες ελέγχεται κατά κύριο λόγο η αφομοίωση της διδαχθείσας ύλης και γενικότερα η πρόοδος των μαθητών. Να δίνεται προτεραιότητα στα μονόωρα μαθήματα. Αν υπάρχει αντικειμενικό πρόβλημα η ωριαία γραπτή δοκιμασία μπορεί να πραγματοποιηθεί στο Β΄ Τετράμηνο.
Απαιτείται η εκ των προτέρων ενημέρωση του Ετήσιου Ημερολόγιου Γραπτής Αξιολόγησης.

Γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις περιόδου Μαΐου - Ιουνίου

Για τα Γυμνάσια (Π.Δ. 409/1994)
Η εξεταστέα ύλη ορίζεται από το διδάσκοντα, δεν μπορεί να είναι λιγότερη από το μισό και περισσότερη από τα 2/3 της διδακτέας. Γνωστοποιείται εγγράφως στο Διευθυντή της Σ.Μ., καταχωρίζεται στο Βιβλίο Ύλης και γνωστοποιείται στους μαθητές. Κατά τις γραπτές ανακεφαλαιωτικές εξετάσεις, τα θέματα διατυπώνονται έτσι ώστε να ελέγχεται η απόδοση πληροφοριακών γνωστικών στοιχείων και να διερευνάται η ικανότητα του μαθητή να εφαρμόζει, να συνδυάζει, να συνθέτει, να κρίνει και γενικότερα να επεξεργάζεται δημιουργικά ένα δεδομένο υλικό.
Για τα μαθήματα των Φυσικών Επιστημών (Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Γεωγραφία) δίνονται εννέα (9) απλές ερωτήσεις (όχι ασκήσεις) και ο αξιολογούμενος μαθητής υποχρεούται να απαντήσει στις έξι (6) για τη μέγιστη βαθμολογία.

Γραπτές προαγωγικές εξετάσεις μαθητών Α΄ και Β΄ τάξης ΓΕ.Λ. και γραπτές απολυτήριες εξετάσεις μαθητών Γ΄ τάξης ΓΕ.Λ. που εξετάζονται σε επίπεδο Σ.Μ. (Π.Δ. 60/2006, Άρθρο 16)
Γραπτές προαγωγικές εξετάσεις μαθητών Α΄ και Β΄ τάξης ΕΠΑ.Λ. και γραπτές απολυτήριες εξετάσεις μαθητών Γ΄ τάξης ΕΠΑ.Λ. που εξετάζονται σε επίπεδο Σ.Μ. (Π.Δ. 71/2007, Άρθρο 11)
Η αξιολόγηση των μαθητών στις εξετάσεις στο τέλος του διδακτικού έτους, είναι αναπόσπαστο μέρος της διδακτικής διαδικασίας. Πρόκειται προφανώς για μια από τις πλέον σημαντικές εκπαιδευτικές πράξεις μιας εννεάμηνης επίπονης διδακτικής διαδικασίας για διδασκόμενους και διδάσκοντες. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να ακολουθηθούν επακριβώς κατά την γραπτή και σε ειδικές περιπτώσεις σύννομη προφορική αξιολόγηση των μαθητών οι ισχύοντες Νόμοι, τα Προεδρικά Διατάγματα, οι Υπουργικές Αποφάσεις και οι διευκρινιστικές Εγκύκλιοι. Η εξεταστέα ύλη για τα μαθήματα της Α΄ και Β΄ τάξης Γενικού Λυκείου δεν μπορεί να είναι λιγότερη από το μισό και περισσότερη από τα 2/3 της διδακτέας. Η επιλογή και ο ακριβής προσδιορισμός της για κάθε μάθημα γίνεται με κοινή εισήγηση των διδασκόντων και με την έγκριση του Διευθυντή του Λυκείου και γνωστοποιείται στους μαθητές πέντε (5) εργάσιμες ημέρες πριν από τη λήξη των μαθημάτων. Τα τέσσερα ισοδύναμα θέματα των γραπτών εξετάσεων (4x25 = 100), διατυπώνονται με την αγαστή συνεργασία των καθηγητών που διδάσκουν το ίδιο μάθημα στην ίδια τάξη. Είναι κοινά για όλα τα τμήματα της τάξης και εγκρίνονται από το Διευθυντή της Σ.Μ. ή το νόμιμο αντικαταστάτη του. Κατ’ εξαίρεση, είναι δυνατόν να δοθούν χωριστά θέματα σε μαθητές διαφορετικών τμημάτων της ίδιας τάξης της Σ.Μ., εάν συντρέχει αποχρών λόγος, ο οποίος αναγράφεται σε σημείωση στο έγγραφο που περιέχει τα θέματα και παράλληλα συντάσσεται και σχετική πράξη στο βιβλίο πράξεων του Διευθυντή της Σ.Μ. Προφανώς αυτό δεν κοινοποιείται στους εξεταζόμενους μαθητές κατά τη διάρκεια της εξέτασης. Ο εισηγητής προσέρχεται εγκαίρως στη Σ.Μ., όπου σε χώρο χωρίς κοινή θέα συγγράφει την εισήγησή του. Δεν επιτρέπεται να προσκομίσει έτοιμη εκ των προτέρων την εισήγησή του στο Διευθυντή λίγη ώρα πριν τη διαδικασία εξέτασης. Στην περίπτωση συνεισήγησης οι συνεισηγητές με πνεύμα συνεργασίας, αλληλοκατανόησης και συναδελφικότητας ακολουθούν την παραπάνω διαδικασία. Συνιστάται η επίλυση των θεμάτων πριν δοθούν προς υπογραφή στο Διευθυντή. Τα θέματα, τα οποία πρέπει να ανήκουν στην προς εξέταση ύλη, οφείλουν να χαρακτηρίζονται από σαφήνεια και ακριβολογία, γιατί μόνο τότε είναι δυνατόν να απαντηθούν πλήρως και ορθά μέσα στην προβλεπόμενη από τις κείμενες διατάξεις χρονική διάρκεια της εξέτασης. Υπογράφονται πρώτα από τον εισηγητή ή τους συνεισηγητές και στη συνέχεια από τον Διευθυντή ο οποίος έχει και την ευθύνη ομαλής διεξαγωγής της εξέτασης. Τα θέματα των γραπτών προαγωγικών εξετάσεων λαμβάνονται από την ύλη που ορίζεται ως εξεταστέα για κάθε μάθημα κατά το έτος που γίνονται οι εξετάσεις. Οι ερωτήσεις είναι ανάλογες με εκείνες που υπάρχουν στα σχολικά εγχειρίδια και στις οδηγίες του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου (Π.Ι.), διατρέχουν όσο το δυνατόν μεγαλύτερη έκταση της εξεταστέας ύλης, ελέγχουν ευρύ φάσμα διδακτικών στόχων και είναι κλιμακούμενου βαθμού δυσκολίας. Οι μαθητές απαντούν υποχρεωτικά σε όλα τα θέματα. Σε περίπτωση κατά την οποία ένα θέμα αναλύεται σε υποερωτήματα, η βαθμολογία που προβλέπεται γι’ αυτό κατανέμεται ισότιμα στις επιμέρους ερωτήσεις, εκτός εάν κατά την ανακοίνωση των θεμάτων καθορίζεται διαφορετικός βαθμός για κάθε μια από αυτές.
Φυσική, Χημεία, Βιολογία, Χημεία − Βιοχημεία
Στα μαθήματα Φυσική και Χημεία Γενικής Παιδείας, Κατευθύνσεων και Επιλογής δίνονται στους μαθητές τέσσερα (4) θέματα που έχουν την παρακάτω μορφή:
α) Το πρώτο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχεται η γνώση της θεωρίας σε όσο το δυνατόν ευρύτερη έκταση της εξεταστέας ύλης.
β) Το δεύτερο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις, με τις οποίες ελέγχεται η κατανόηση της θεωρίας και η κριτική ικανότητα των μαθητών και συγχρόνως οι νοητικές δεξιότητες που απέκτησαν κατά την εκτέλεση των εργαστηριακών ασκήσεων ή άλλων δραστηριοτήτων που έγιναν στο πλαίσιο του μαθήματος.
γ) Το τρίτο θέμα αποτελείται από μία άσκηση εφαρμογής της θεωρίας, η οποία απαιτεί ικανότητα συνδυασμού και σύνθεσης εννοιών, θεωριών, τύπων, νόμων και αρχών. Η άσκηση μπορεί να αναλύεται σε επιμέρους ερωτήματα.
δ) Το τέταρτο θέμα αποτελείται από ένα πρόβλημα ή μία άσκηση, που απαιτούν ικανότητα συνδυασμού και σύνθεσης γνώσεων, αλλά και την ανάπτυξη στρατηγικής για τη διαδικασία επίλυσής του. Το πρόβλημα αυτό ή η άσκηση μπορεί να αναλύονται σε επιμέρους ερωτήματα. Η βαθμολογία κατανέμεται ανά είκοσι πέντε (25) μονάδες στο καθένα από τα τέσσερα θέματα.
Στο μάθημα της Βιολογίας Γενικής Παιδείας, Κατευθύνσεων και Επιλογής
δίνονται στους μαθητές τέσσερα (4) θέματα που έχουν ως εξής:
α) Το πρώτο και δεύτερο θέμα αποτελούνται από ανεξάρτητες ερωτήσεις που στοχεύουν στον έλεγχο της απόκτησης γνώσεων και της δυνατότητας παρουσίασης και τεκμηρίωσης θεμάτων σχετικών με την εξεταστέα ύλη και της κατανόησης από το μαθητή βιολογικών εννοιών, διαδικασιών ή φαινομένων.
β) Το τρίτο θέμα αποτελείται από ερωτήσεις που στοχεύουν στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να αξιοποιεί θεωρητικές γνώσεις και δεξιότητες (ανάλυση, σύνθεση κ.τ.λ.) για την αξιολόγηση δεδομένων και την εξαγωγή συμπερασμάτων.
γ) Το τέταρτο θέμα αποτελείται από μία άσκηση ή ένα πρόβλημα και στοχεύει στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να χρησιμοποιεί, σε συνδυασμό, γνώσεις ή δεξιότητες που απέκτησε για την επίλυσή τους. Η βαθμολογία κατανέμεται ανά είκοσι πέντε (25) μονάδες στο καθένα από τα τέσσερα θέματα.
Το μάθημα Χημεία − Βιοχημεία εξετάζεται ως ενιαίο μάθημα. Δίνονται τέσσερα θέματα βαθμολογικά ισοδύναμα δύο για τη Χημεία και δύο για τη Βιοχημεία (4x25=100). Τα δύο θέματα κάθε αντικειμένου περιλαμβάνουν ανεξάρτητες μεταξύ τους ερωτήσεις ποικίλων μορφών που καλύπτουν όσο το δυνατόν ευρύτερη έκταση της εξεταστέας ύλης.
Συγκεκριμένα:
α) Το πρώτο θέμα για τη Χημεία και το πρώτο θέμα για τη Βιοχημεία περιλαμβάνουν ερωτήσεις οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο απόκτησης γνώσεων και της κατανόησης εννοιών, διαδικασιών ή φαινομένων.

β) Το δεύτερο θέμα για τη Χημεία αποτελείται από μία άσκηση ή ένα πρόβλημα και στοχεύει στον έλεγχο της ικανότητας του μαθητή να χρησιμοποιεί σε συνδυασμό γνώσεις ή δεξιότητες που απέκτησε για την επίλυσή τους.

γ) Το δεύτερο θέμα για τη Βιοχημεία περιλαμβάνει ερωτήσεις, οι οποίες στοχεύουν στον έλεγχο της κριτικής ικανότητας του μαθητή και της δυνατότητάς του να χρησιμοποιεί γνώσεις και δεξιότητες που απέκτησε για την επεξεργασία και αξιολόγηση δεδομένων ή την επίλυση άσκησης ή προβλήματος.

Tο μάθημα Επιλογής Στοιχεία Αστρονομίας και Διαστημικής εξετάζεται με δύο ομάδες ερωτήσεων ελέγχου της κατανόησης και της ικανότητας κριτικής ανάλυσης των εννοιών των σχετικών γνωστικών αντικειμένων. Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 50% σε καθεμία από τις ομάδες αυτές. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις κάθε ομάδας, μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας σε καθεμία από αυτές, η οποία καθορίζεται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνεται στους μαθητές γραπτώς.
Για την εξέταση του μαθήματος Επιλογής Αρχές Περιβαλλοντικών Επιστημών δίνονται ερωτήσεις διαφόρων τύπων, οι οποίες ταξινομούνται σε δύο ομάδες και έχουν ως εξής:
α) Με τις ερωτήσεις της πρώτης ομάδας ελέγχεται η κατανόηση και η ικανότητα εφαρμογής, παρουσίασης και τεκμηρίωσης εννοιών, αρχών, διαδικασιών και φαινομένων που αφορούν το περιβάλλον.
β) Με τις ερωτήσεις της δεύτερης ομάδας ελέγχεται η ικανότητα κριτικής ανάλυσης, σύνθεσης και αξιολόγησης δεδομένων για την εξαγωγή συμπερασμάτων και τη διατύπωση προτάσεων.
Η βαθμολογία κατανέμεται κατά 50% σε καθεμία από τις ομάδες αυτές. Η κατανομή της βαθμολογίας στις ερωτήσεις κάθε ομάδας, μπορεί να διαφοροποιείται ανάλογα με το βαθμό δυσκολίας σε καθεμία από αυτές, η οποία καθορίζεται κατά τη διατύπωση των θεμάτων και ανακοινώνεται στους μαθητές γραπτώς. Τα θέματα διανέμονται στους μαθητές φωτοτυπημένα. Σε ειδικές έκτακτες περιπτώσεις, κατά την κρίση του Διευθυντή της Σ.Μ., υπαγορεύονται ή γράφονται ευκρινώς στον πίνακα της αίθουσας εξέτασης των μαθητών. Η βαθμολόγηση των γραπτών δοκιμίων γίνεται από τον αρμόδιο καθηγητή, ο οποίος οφείλει να καταθέσει τα γραπτά στο Διευθυντή της Σ.Μ. διορθωμένα και βαθμολογημένα μέσα σε πέντε (5) ημέρες από την ημέρα της εξέτασης κάθε μαθήματος. Είθισται ο χρόνος των πέντε (5) ημερών να είναι μειωμένος για τα τελευταία εξεταζόμενα μαθήματα και αυτό για την έγκαιρη ανακοίνωση των αποτελεσμάτων. Ο Διευθυντής της Σ.Μ. μεριμνά για την καταχώριση της βαθμολογίας.
Αρκετές Σ.Μ. Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης ημιαστικών, αγροτικών και νησιωτικών περιοχών της χώρας, αποτελούν αφετηρία εκπαιδευτικής διαδρομής νέων συναδέλφων. Είθισται οι παλαιότεροι και εμπειρότεροι να συνδράμουν τους νεότερους και κυρίως τους νεοδιορισθέντες. Συνιστάται, γιατί είναι ωφέλιμο, οι νεοδιορισθέντες να συμβουλεύονται τους παλαιότερους γιατί η εμπειρία αποκτάται με πολύ κόπο και αγώνα σε βάθος χρόνου.
Αντικατάσταση της γραπτής εξέτασης από προφορική
Για περιπτώσεις μαθητών με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες όπως δυσλεξία, μόνιμη ή προσωρινή σωματική βλάβη κ.λπ., υπάρχει η δυνατότητα αντικατάστασης της γραπτής εξέτασης από προφορική, κατά τη διάρκεια του διδακτικού έτους. Η σχετική νομοθεσία είναι:
• Για το Γυμνάσιο, άρθρο 9 του Π.Δ. 420/1978 ΦΕΚ 86 Α΄/30-5-1978 και άρθρο 4 του Π.Δ. 465/1981 ΦΕΚ 129 Α΄/15-5-1981
• Για το Γενικό Λύκειο, άρθρο 27 του Π.Δ. 60/2006 ΦΕΚ 65 Α΄ 30-3-2006
• Για το ΕΠΑ.Λ., Π.Δ. 50/08, ΦΕΚ 81 Α΄/08-05-2008
• Για την ΕΠΑ.Σ., Π.Δ. 51/08 ΦΕΚ 82 Α΄/08-05-08

ΤΡΟΠΟΣ ΒΑΘΜΟΛΟΓΗΣΗΣ ΓΡΑΠΤΩΝ
Α. ΘΕΩΡΙΑ
1. Η βαθμολόγηση των γραπτών στηρίζεται στο περιεχόμενο του Εγκριμένου Διδακτικού Βιβλίου (Ε.Δ.Β.).
2. Τύποι, φυσικές ή χημικές εξισώσεις που χρησιμοποιούνται στις απαντήσεις σε θέματα θεωρίας ή στις επιλύσεις ασκήσεων ή προβλημάτων αν περιέχονται στο Ε.Δ.Β. δε χρειάζεται να αποδεικνύονται, εκτός αν αυτό ζητείται σαφώς στην ερώτηση. Αντίθετα τύποι φυσικές ή χημικές εξισώσεις που δεν περιέχονται στο Ε.Δ.Β. και χρησιμοποιούνται στις απαντήσεις σε θέματα θεωρίας ή στις επιλύσεις των ασκήσεων - προβλημάτων πρέπει να αποδεικνύονται.
3. Ένα θέμα βαθμολογείται με την ανώτατη βαθμολογία όταν ανταποκρίνεται στις ακόλουθες απαιτήσεις:
• Έχει αναπτυχθεί όλη η ύλη σε περιεχόμενο που αναφέρεται στην αντίστοιχη ενότητα του Ε.Δ.Β.
• Δεν περιέχει επιστημονικά σφάλματα.
• Παρουσιάζει ορθή δομή στη σειρά των νοημάτων.
• Χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακριβολογία.
• Περιέχει τα απαραίτητα και ορθά σχήματα για την ανάπτυξη της θεωρίας.
4. Κατά τη βαθμολόγηση ενός θέματος λαμβάνονται υπόψη ως θετικά στοιχεία και τα εξής:
• Η ορθή αφετηρία και η μέχρις ενός σημείου ορθή ανάπτυξη ή η τμηματικά ορθή ανάπτυξη του θέματος.
• Τα σωστά και πλήρη σχήματα που είναι σχετικά με το θέμα.
5. Δεν υπάρχει αρνητική βαθμολογία για οποιοδήποτε λόγο και για οποιοδήποτε θέμα θεωρίας.
Β. ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
1. Η επίλυση μιας άσκησης ή ενός προβλήματος βαθμολογείται με την ανώτατη βαθμολογία όταν ικανοποιεί τις ακόλουθες απαιτήσεις:
• Έχει σωστή αφετηρία και λογική επεξεργασία.
• Περιέχει σωστή και επαρκή αιτιολόγηση.
• Φτάνει σε ορθό αριθμητικό αποτέλεσμα συνοδευμένο από τις σωστές μονάδες μέτρησης.
• Περιέχει τα απαραίτητα σχήματα που πρέπει να είναι σωστά και πλήρη.
• Χαρακτηρίζεται από σαφήνεια και ακριβολογία.
2. Κατά τη βαθμολόγηση μιας άσκησης ή ενός προβλήματος λαμβάνονται υπόψη ως θετικά στοιχεία και τα εξής:
• Η ορθή αφετηρία και η μέχρις ενός σημείου (έστω και όχι μέχρι τέλους) ορθότητα στην επεξεργασία ή η ορθότητα στην επεξεργασία μόνον σε ορισμένα σημεία, που πάντως αποτελούν τμήμα μιας ορθής διαδικασίας επίλυσης της άσκησης ή του προβλήματος.
• Η σωστή αφετηρία μόνο, που θα μπορούσε να οδηγήσει σε ορθό αποτέλεσμα. Η εκτίμηση φυσικά θα είναι ανάλογη.
• Τα σωστά και πλήρη σχήματα που κρίνονται χρήσιμα για την ορθή επίλυση της άσκησης ή του προβλήματος.
• Το αποτέλεσμα μιας άσκησης ή προβλήματος δεν λαμβάνεται υπόψη, όταν δεν δικαιολογείται από την πορεία της επίλυσης που αναγράφεται στο γραπτό ή όταν το αποτέλεσμα αναγράφεται χωρίς να προηγείται επεξεργασία της άσκησης ή του προβλήματος.
• Κατά τη βαθμολόγηση δεν λαμβάνεται υπόψη η προσπάθεια επίλυσης ενός προβλήματος, όταν έχει λανθασμένη αφετηρία και ακολουθεί εσφαλμένη πορεία.
3. Το ίδιο λάθος δεν υπολογίζεται στη βαθμολόγηση δύο φορές.
4. Αριθμητικές αβλεψίες ή ατέλειες έχουν πάντα τη δική τους βαρύτητα. Η εκτίμηση φυσικά θα είναι ανάλογη.
5. Δεν υπάρχει αρνητική βαθμολογία για οποιοδήποτε λόγο και για οποιοδήποτε θέμα άσκησης – προβλήματος.
Καλό είναι τον παραπάνω τρόπο βαθμολόγησης εκτός από τους καθηγητές να γνωρίζουν από την αρχή της σχολικής χρονιάς και οι μαθητές με παραδείγματα ανώνυμων βαθμολογημένων διαγωνισμάτων.